زبان فارسی 3 ( وابسته های پیشین وپسین )

زبان فارسی 3 ( گروه اسمی 1

وابسته های پیشین وپسین

1-     صفت های اشاره : این –آن – همین – همان- چنین- چنان ( اگر همراه  اسم باشند)  

           نکته : « این وآن » اگر همراه هم باشند ومرجعی برای اشاره نداشته باشند ضمیر مبهم اندیعنی « دیگران»

2-     صفت های پرسشی : چه – چه طور-  چگونه- چند- کدام  - چه قدر- چه نوع  

       نکته :اگر در کلمات پرسش در باره ی فعل وچگونگی آن پرسش شود « ضمیر پرسشی هستند. 

مانند: کی رفتی؟   - چرا رفتی  - کجا می روی؟           

امّا اگر کلمات پرسشی در باره ی اسم سوال شود  ، صفت پرسشی هستند .      

     مانند:  چند کتاب خریدی؟

3-     صفت های تعجّبی: چه  - عجب    مانند : چه گلی!   عجب گلی!     

         نکته 1: « چه » می تواند ضمیر تعجّبی باشد  ولی « عجب » نمی تواند . 

     مانند : چه ها برسر این ملّت آمده !         

نکته 2: « عجب» اگر به تنهایی بیاید یا « صوت » است یا « قید تعجّب»  . 

   اگر « صوت » باشد معمولاً با مکث همراه است . مانند: عجب، آمدی؟!                                           

   امّا قید تعجّب مانند : عجب که سوال هارا جواب دادی!

4-     صفت های مبهم:همه – هر – دیگر – فلان – بعضی- بسی – برخی – چند         

      نکته 1: تنها صفت مبهمی که کسره می گیرد « همه » است     

     نکته 2: کلمه ی « جمله » هم صفت مبهم است 

مانند:  جمله ی دانشمندان  ، جمله ی افراد عالم () در معنی همه ی افراد عالم)

5-     صفت  های شمارشی : 1- اصلی: یک ، دو...  

     نکته 1: عدد به هر شکلی قبل از اسم بیاید صفت شمارشی است 

: یک کتاب ] یک سوم کتاب ، ثلث کتاب و... .امّا اگر به تنهایی آمد یا پس از اسم  بیاید

 یک نوع کلمه است وخود اسم است . مانند : کتاب دو  

   نکنه 2: کلمات« واپسین، اوّلین ، نخستین ، آخرین ، » پسوند –ُمین ندارند.       

    نکته 3: کلمات « اوّل ، آخر ، نخست » پسوند- َم ندارند

6-     صفت های عالی: صفت ساده + ترین   مانند : بهترین گل – خوب ترین دانش آموز

7-     شاخص: شاخص ها القاب وعناوینی که پیش از اسم خاص می آیند 

به شرط آن که نقش نما نپذیرند و بددون فاصله پیش از اسم خاص بیایند ،

  در صورتی که نقش نما بگیرند خود هسته ی گروه اسمی قرار می گیرند  واسم هستند .

  انواع شاخص:     

   الف: علمی: استاد، دکتر ، مهندس 

   ب: مذهبی: امام ، شیخ ، آیت اللّه   

 ج: اجتماعی: کدخدا ، آقا ، خانم ،  سیّد  

  د: نظامی: سرتیپ،  سرهنگ ، سروان 

    ه : خانوادگی: دایی، عمو ، خانم ، برادر خواهر... 

  نکته 1: « آقا » و« خانم» شاخص هاهیی هستند که می توانند هم پیش از اسم بیایند وهم پس از اسم 

نکته 2: یک اسم می تواند پشتسرهم چند شاخص داشته باشد مانند: علّامه شهید دکتر سیّد محمّد بهشتی  

وابسته های پسین :

1-                             ی نکره    مانند مردی آمد    

درزبان فارسی اگر بخواهند ناشناس بودن کلمه ای را برسانند، پس از آن « ی» نکره می گذارند

 ؛ این «ی » نکره غالباً مععادل « یک » است و ساختمان کلمه را عوض نمی کند    

  نکته :1 کسره ی نقش نما، در ترکیب هایی چون « سایه ی عمر» ، « موی سفید » ، « دریای مواّج » و....

به شکل «یِ» نوشته می شود ؛ این « ی» صامت میانجی است ونباپد آن را با « ی» نکره اشتباه گرفت .

  نکته 2: « ی» در واژه هایی چون « خوبی» ، بدی» ، « نکته ینی» و... پسونند مصدریا ست .

به راحتی می توان آن را تشخیص داد؛ کافی است به جای « ی»  ، « بودن» یا « شدن» بگذارید 

؛ مثلاً نکته بینی» یعنی« نکته بین بودن»

2-                             نشانه های جمع :  هاه ، ان ، ات ، ین ، ون    

  ان: مانند درختان      ان( یان ) مانند  آشنایان     

   ان( گان ) مانند : پرندگان

3-                             مضاف الیه : به دومین اسم گروه ، مضاف الیه گفته می شود . مضاف الیه اگر ضمیر پیوسته نباشد  بعد از کسره قرار می گیرد 

مانند جلد ِ کتاب

4-                             صفت شمارشی ترتیب نوع دوم : عدد+ -َم

5-                             صفت های بیانی: به طور کلّی  صفت پسین اگر شمارشی ترتیبی2( عدد+ _ َم ) نباشد صفت بیانی است 

.( البته یکی دواستثنا هم دارد : 

« دیگر»و« چند » یا « چندم» نیز گاهی به عنوان صفت پسین آورده می شوند ، 

امّا بیانی نیستند ؛ صفت مبهم  اند.) 

          صفت های بیانی:

• الف) صفت فاعلی: 1- بن مضارع+_نده   مانند : رونده

                          2- بن مضارع +ا         مانند: بینا

                          3- بن مضارع +ان        مانند : گریان ( بیشتر حالت )

                          4- بن مضارع + ار          مانند : پرستار

                          5-  بن ماضی + گار      مانند: پروردگار، آفریدگار

                          6-  بن ماضی + ار        مانند : خریدار، خواستار، برخوردار، نمودار، بردار

                                7-. بن ماضی + گر       مانند : رَفتگر  ، کِشتگر 

                               8-. بنماضی فعل ناگذر + ه   مانند : رفته ، آمده

صفت فاعلی مرکب مرخّم : مانند : راهنما ( راه نماینده )     رهبر( رهبرنده )

دان( بن مضارع ) + نده   مانند : داننده ( صفت فاعلی)،

کاردان ( کارداننده )  صفت فاعلی مرکب مرخّم

ب) صفت مفعولی:   1- بن ماضی فعل گذرابه  مفعول + ه    مانند : نوشته ، خوانده

                            2- شکل مجهول فعل گذرا به مفعول       مانند: نوشته شده ، خوانده شده

                            3- دو کلمه ی« مردار» و « گرفتار»

صفت مفعولی مرکب مرخّم : لگد مال ، زربفت، دست چین ، پشم آلود

                                             مانند :  بافته ( صفت مفعولی)

                                                       زربافته( صفتمفعولی مرکب)

                                                       زربافت ( صفت مفعولی مرکب مرخّم )

صفت لیاقت:  مصدر +ی     مانند: خوردنی ، پوشیدنی

صفت نسبی:   1- اسم +ی     مانند : مریوانی

                      2- اسم+ینه      مانند: زرّینه ،سیمینه

                     3- اسم + ین     مانند: پشمین ، زرین

                     4- اسم + انی    مانند : روحانی، جسمانی، عضلانی

                     5- . اسم + انه       مانند: روزانه ، پسرانه ، دخترانه

                     6- .اسم + گانه       مانند: بچگانه

                     7-. صفت + گانه       مانند: دوگانه ، هفتگانه

                    8-. اسم + ه            مانند: دوساله

                    9-. اسم + چی     مانند: قهوه چی ، گاری چی

                   10-. اسم +گان     مانند: بازار گان ، مهرگان

صفت مطلق : مانند: ساده ، خوب ، بد و...