شناسایی افعال مرکب

شناسایی افعال مرکب     افعال مرکب  بعداز قراگرفتن در جمله ، لااقل یکی  از دو ویژگی زبررا داشته باشند : 1-    نقش پذیری : در این روش جزء همراه فعل را از صافی گروههای اسمی وحتی گروه قیدی می گذرانیم         ،در صورتی که هر کدام از گروه های مذکور بتواند این جزء را تعریف کند  ازهمراهی فعل  عاجز مانده وفعل ساده خواهد بود . 2-    گسترش پذیری : دراین روش جزء همراه فعل در صورتی که گسترش پذیر باشد  یعنی بتوان به آن پسوند یا واژه هایی را اضافه کرد باز هم از همراهی فعل ساقط شده وفعل ساده به حساب  می آید  .با این توضیح که می توان اولویت را به مورد نخست داد ،  چرا که در جمله ی « رضا بیدار شد » هرچند نمی توان « بیدار» را گسترش داد  ومثلا گفت: « رضا بیدارتر شد  » امّا از آنجا که واژه ی بیدار نقش مسندی گرفته است فعل ساده واسنادی می باشد. اکنون اساس بحث ما در تشخیص فعل مرکب استفاده از مفعول است مانند: 1-    علی پدرش را خیلی دوست دارد . 2-    همه ی بچه ها رادر این جشن شرکت دادند . 3-    حسن تعدادی کتاب از دوستش قرض گرفت . 4-    علی کتاب داستان را مطالعه کرد . 5-    او  ز خواسته هایش چشم پوشید .  چنانچه ملا حظه می کنید ، دراین موارد- با توجه به ویژگی نقش پذیری – خیلی راحت می توان پی برد که در چهار گزینه ی اول نمی توان هیچ کدام از نقش ها ی گروه اسمی وقیدی را تعریف کرد  .پس می توان گفت فعل در تمامی این گزینه ها مرکب است .بااین توضیح که در گزینه ی آخر مرکب بود نفعل به خاطر کنایی بودن آن است ،  یعنی تمام واژه هایی که به عنوان کنایه به کار می روند ، فعل مرکب به حساب می آیند. اگر خوب دقت شود به راحتی می توان دید که در اغلب گزینه ها فرمولی ثابت وجود دارد وآن این است   که تمام این جملات گذرا به مفعول می باشند ، پس می توان موضوع را به این صورت تاویل کرد  که اگر در جمله ای که فعل آن به ظاهر دو جزئ می باشد مفعولی موجود باشد ،  جزئ همراه فعل با خود فعل ، فعلی مرکب می سازد ودر غیر این صورت ،  جزئ همراه فعل لااقل می تواند مفعول باشد ، ولی توضیح این نکته ضروری است  که این قاعده یک مورد استثنا داردوآن هم جملات گذرا به«  مفعول ومسند» است  .مانند جمله ی چهار جزئی زیر : « من اورا از موضوع آگاه کردم » با وجود این که جمله گذرا به مفعول است از آنجا که می توان گفت« او آگاه است »  پس جزء همراه فعل« مسند » بوده وفعل ساده می باشد .اکنون نقایسه ای دیگر : الف- او کتاب را مطالعه می کند                                          ب-  او در این رشته مطالعه می کند . چنانچه از بافت جمله های فوق پیداست ، تشخیص ساده یا مرکب بودن افعال ،  تا حدودی قضاوتی عجولانه است ، امّا اگر فرمول بالا را در این مورد پیده کنیم  به راحتی می توان ساده یا مرکب بودن آن ها را معلوم کرد درگزینه ی « الف » چون جمله گذرابه مفعول است پس فعل مرکب ودر جمله ی « ب » که م.فعول وجود ندارد ،       خود مطالعه  مفعول بوده وفعل ساده است که در معنای ( انجام می دهد )به کار رفته است.